40 Style zachowań w romantyzmie(1), E-Booki, Naukowe, Historia, pobierz pdf

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

40. Postulowane miejsce jednostki w kulturze okresu romantyzmu. Romantyczny styl bycia.

Style zachowań w romantyzmie:

1. Konspirator-spiskowiec – zależność form walki od form władzy zaborczej. To ujmowanie siły tajność:

- należy do różnych formacji romantycznych, stowarzyszeń, tajnych związków; spisek wojskowy, a spisek cywilny; spiskowiec – Byronista, sekciarstwo – duch romantyczny; przywódca; spiskowiec wszechobecny, tajność i tajemnica (tajność największą siłą i bronią romantycznego spisku), w literaturze styl tajny – „spiskowy”, aluzyjny.

2. Więzień – sposoby zachowania:

patos, humor, więzień-mnich, pisarz, więzień obrazem kondycji ludzkiej.

Więzienie fascynowało romantyków. Więzień polityczny był nosicielem romantycznej idei wolności. Mamy wiele spisków, scen i epizodów więziennych w utworach romantycznych (Faust, Zbójcy, Kordian, Nędznicy). Wiezienie jest drastycznym przekroczeniem naturalnych praw ludzkich. Wywołuje ostra reakcję etyczną. Więzień jest bierna ofiarą i męczennikiem tyranii. Więzienia miały izolować „źle myślących” od reszty społeczeństwa, a w rezultacie miały podzielić społeczeństwo na dwie grupy: „dobrych” i „złych”, „burzycieli ładu” i „porządnych obywateli”. Dokonywano wszelkich prowokacji, które czasem były gorsze niż tortury. Przed wiekiem XVII więzienie było raczej „miejscem zatrzymania”, za każde przestępstwo groziła kara. Łamanie kołem, wieszanie, stos, ścięcie, ćwiartowanie, barucja(?), pielęgniarz, grzywna. Więzienie nowoczesne w XIXw. – celem uwięzienia stało się nie to, by ukarać za przestępstwa, ale by wyplenić możliwość złamania norm w psychice delikwenta. Te więzienia nowego typu wyznaczały pewne czynniki:

- izolacja od więźniów wywołująca często zmiany psychiczne

- dyscyplina – ścisłe pory posiłków, mycia, ewentualnych spacerów

- stały i totalny dozór – strażnicy patrzyli przez „judasza”

więzień zostaje przebrany w strój więzienny, ostrzyżony, opatrzony numerem. Więźniowie często chorowali, były zauważone nieuniknione(?) nerwice więzienne.

3. Spiskowiec-emisariusz – spiskowiec pojawia się jako bohater „w czarnej odzieży, z twarzą pod kapturem”. Czarna peleryna i kaptur (kapelusz) miały mu ułatwić przemieszczanie się o zmierzchu wśród tłumu – stereotypowy wizerunek literackiego spiskowca. Model spiskowca-emisariusza to „ludzie podziemi”. Tajne towarzystwa stały się składnikiem biografii romantyka (masoneria i węglarstwo, „mafijne działania” – to modele organizacji politycznych – loże i wenty).

Emisariusz – nieustanna zmiana roli, przebranie. Postać założona w stereotypie tajności misji, anonimowości, staje się równocześnie tez szpiegiem. Dwa porządki egzystencji: jawnie – to np. kochający ojciec, prywatnie – szpieg i łajdak. Spisek wiąże się z tajemnicą w sensie politycznym i metafizycznym. Oczywiście działalność spiskowca nie była tylko czymś polskim (Polska: powstanie styczniowe, okres „masowego spisku”), fala spisków przeszła przez Europę schyłku XVIIIw i I poł. XIXw. wraz z narodzinami ruchów demokratycznych i narodowych. Związki tajne we Włoszech (karbonariusze) i w Grecji (hetene-?)

Biografia spiskowca:

- okres rekrutacji

- okres podjęcia działań

- udział w pracach programowo-agitacyjnych (powstania)

- etap śledczo-sądowy(aresztowanie, przesłuchanie, wyrok)

- etap kary (zesłanie i katorga syberyjska)

- powrót do kraju (lub pozostanie na miejscu osiedlenia)

4. Emigrant

Centrum polskości – wolna Polska. Wielka sprawa Wielkiej Emigracji wiązała się nie tylko z uchodźstwem, ale tłumaczyła się tym, że chce uprawiać politykę polską

- ruch zwany po niepodległości (?)

- walka o wolność

- łączność z Europą ludów

motyw emigracji i jej skład socjalno-zawodowy przesądziły o przyszłym charakterze tej zbiorowości i jej losach kolektywnych. Emigracja wojskowa i polityczna. Ta społeczność wyrosła z klęski powstania listopadowego. Emigracja nie mogła mieć instytucji państwowo-administracyjnych, lecz mogła mieć szereg innych własnych instytucji, np. prasa emigracyjna (broszury i druki ulotne). W społeczności emigracyjnej dokonał się podział wg statusu społecznego, podział wedle orientacji światopoglądowych:

- powstała autentyczna lewica (hrabiowie i chłopi)

- konserwatyzm (dynamiczny otwarty – oświecony)

emigrant jako produkt kulturowy samotnych mężczyzn:

- znak więzi domowo-rodzinnych

- życie w klubie

- na zebraniach, w czytelni

- substytut wspólnoty

- namiastka prywatności

wymiar życia zbiorowego na emigracji:

- rola druku

- pisma ulotne i prasa

- publiczność jako zbiorowy sędzia

emigrant jako „nowa osobowość zbiorowa”

duchowe (?) czynności integracyjne – emigracja jako wspólnota rodzinna Polaków

- wspólnota misji żołnierzy wolności

- instytucja życia kulturalnego

emigracja to „chora społeczność”

- duch sekciarski (?) i społeczno-etyczny(?) fenomen emigracji

- nostalgia (choroba, poza obyczaj, życie wśród pamiątek, kult pamięci doskonałej, umieranie z tęsknoty)

- mesjanizm, mesjasze, prorocy

emigracja jako święta przestrzeń w polistopadowej świadomości narodowej i charyzmatyczne jej postaci (poeci, starcy, mieszczanie, profeci)

postacie emigracyjne w sferach życia: pielgrzym, żołnierz wolności, emisariusz, prorok, wielki starzec, sekciarz, paszkwilant,

emigrant jako metafora sposobu egzystencji(?)

5. Umierający (samobójcy romantyczni)

samobójstwo to akt społeczny i akt egzystencjalny. Śmierć i miłość. Samobójca jako upiór, romantyczny wisielec. Samobójstwo włączane jako najwyższa ofiara patriotyczna do biografii romantycznego bohatera, wzoru zachowań. Wyjście jedyne i konieczne

po 1831r samobójstwa motywowane względami osobistymi popełniali tylko bohaterowie trzeciorzędni (otaczano je litością lub pogardą)

styl umierania i styl nieistnienia, zgon jako akt epistemologiczny. Umieranie jako sposób na przeżycie życia. Śmierć rewolucjonisty i śmierć emisariusza. Śmierć zdrajcy i szpiega – wiązały się z egzekucją

romantyk – romantyczna literatura przypisywała im rolę wyjątkową

- heroiczna śmieć rycerza

- spowiedź przedśmiertna szlachetnego zbrodniarza

- (?)

- pożegnalne słowa samobójców

dlaczego romantycy umierali tak młodo?

- w 1 poł XIXw warunki higieniczne w Europie były skandaliczne (gruźlica, syfilis)

- prowadzili awanturniczy(?) tryb życia

- mieli trudne dzieciństwo, ubogich rodziców, niedojadali, przymierali głodem

- brak hojnych mocodawców(?)

- Europa zaczęła się urbanizować, powstały wielkie centra (ale czy w mieście umierało się tak naprawdę szybciej niż na wsi?)

- A może z miłości do kobiety?

Można powiedzieć, że umierali z powodów wynikających z panującego „ducha romantycznego”

6. Marzyciel

Marzycielstwo jako synonim romantycznego wywołało ciągnący się od stulecia spór – czy jest to objawem szkodliwej bierności, skłonności do kontemplacji, oderwania i ucieczki, rodzajem niebezpiecznej choroby, nałogu czy obłąkania niszczący organizm zdrowego człowieka. Karykatura romantyka przedstawia kogoś, kto żyje książkami i buja w obłokach. Jednak tym marzeniom romantycy przeciwstawiali rzeczywistość.

Zachowania romantyków:

- postawa emocyjna(?) – kontrast między „marzeniem”, a „rzeczywistością”

- postawa tyrtejska – kontrast inspiruje zbliżenie „marzenia” do „rzeczywistości”, do wcielenia „ideału” w „życie”

- góruje marzenie o walce, czynie

- postawa ironiczna – stałe zderzanie się „marzenia” i „rzeczywistości” – pojawia się typ szyderczego lub wzniosłego ironisty

Mesjanizm – marzenie mesjanistyczne o misterium zmartwychwstania Polski. Sposób istnienia narodu w XIXw przez egzystencję w marzeniu. Polska porozbiorowa tonęła w marzeniach. marzenie znajdowało się po stronie wolności.

Postacie romantycznych marzycieli: młodzieniec , kobieta, dziecko, kochanek, śniący, marzyciel, opiumista, palacz fajki, czytelnik, narkoman

Materia romantycznych marzeń: dym, obłoki, mgła, woda

Wędrowiec jako wyraz marzenia

- podróż jako poszukiwanie esencji człowieczeństwa

- przestrzeń wędrowania – brak pkt wyjścia i pkt dojścia

- pielgrzymowanie jako rodzaj doświadczenia metafizycznego

(?) – to wcielenie marzycielstwa. To marzycielstwo jako wyraz tęsknoty za zewnętrznością, za innością.

Znaki warunkujące marzyciela:

- mieszkanie (odrębne style umeblowania, drobiazgi) – dwa aspekty przestrzeni: towarzyska i samotna

- ubiór – dandyzm

- występy artystyczne

... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne